حکم مخلوط شدن مسح سر با خیسی صورت

در مسح سر و پا تکیه دادن به تکیه گاه یا تکیه ندادن شرط نشده است بلکه ملاک آن است که سر و پا ثابت نگه داشته شوند و دست روى آنها کشیده شود. و اگر گفته شده است که پا به تکیه گاهی تکیه داده شود برای آن است که ثابت بماند.

در این مقاله چند پرسش و پاسخ را از مباحث مطهرات انتخاب کردیم که تقدیم می کنیم:

سوال: اگر بعد از مسح سر، انگشتان دست خشک شود، جهت مسح پا، چه باید کرد؟

اصل در مسح پا برای وضو، آن است که با رطوبت باقی مانده در کف دست انجام شود، حال چه با انگشتان و چه با قسمت گودی کف دست صورت گیرد.

در هر حال، مراجع عظام تقلید در این باره می‌گویند: اگر رطوبت کف دست فقط به اندازه مسح سر باشد، مى‌تواند ( آیات عظام گلپایگانى، صافى، بهجت ره، سیستانى، شبیری زنجانى: (احتیاط واجب آن است که می‌تواند (سر را با همان رطوبت مسح کند و براى مسح پاها از اعضای دیگر وضو رطوبت بگیرد. (آیة الله بهجت ره: (و بنا بر احتیاط واجب باید اوّل از ترى موى ریش و ابرو کمک بگیرد و اگر در آنها ترى نبود از دستها رطوبت بگیرد)؛ آیات عظام خوئى، تبریزى، شبیری زنجانى، سیستانى، خامنه‌ای: (براى مسح پاها از ریش خود رطوبت بگیرد)؛ امام خمینى، سید روح اللّٰه، توضیح المسائل (محشّٰى)، محقق و مصحح: بنى هاشمى خمینى‌، سید محمد حسین، ج 1، ص 159و201)

سوال: آیا انسان می تواند با بدن خیس غسل کند یا وضو بگیرد؟

غسل کردن با بدن خیس هیچ اشکالی ندارد. و اگر انسان در حال استحمام و غسل کردن مجدداً جنب شود می تواند همانجا غسل نماید و نیازی به خشک کردن بدن نیست. همچنین وضو گرفتن با بدن خیس اشکالی ندارد ولی باید به هنگام مسح کشیدن حتماً محل مسح در سر و روی پاها خشک باشد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص: 158،مسأله 256 :جاى مسح باید خشک باشد. و اگر به قدرى تر باشد که رطوبت کف دست به آن اثر نکند مسح باطل است. ولى اگر ترى آن به قدرى کم باشد که رطوبتى که بعد از مسح در آن دیده مى‏شود بگویند فقط از ترى کف دست است اشکال ندارد.)
سوال: اگر در حین وضو ، روی شیر چند قطره آب باشد و دست با آن قطرات برخورد کند، آیا مشکلی در وضو به وجود می آید؟

پاسخ حضرت آیة الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:

اگر بعد از پایان شستن دست چپ آبی به کف دست شما از خارج برسد و مسح سر یا پا با آن آب خارجی انجام شود، وضو صحیح نیست در غیر این صورت، وضو مشکلی ندارد.

سوال: مخلوط شدن مسح سر با خیسی صورت چه حکمی دارد؟

از آنجایى که مسح پاها باید با رطوبتى که از آب وضو در کف دو دست باقى مانده صورت بگیرد، لذا باید هنگام مسح سر، دست به قسمت بالاى پیشانى نرسد و با رطوبت صورت برخورد نکند تا این‌که رطوبت دست که هنگام مسح پا به آن نیاز دارد با رطوبت صورت مخلوط نشود. (حسینی خامنه‌اى، سید على، أجوبة الاستفتاءات، ص 27) به هر حال، وضو و مسح سر باطل نمى‌شود، ولى مسح پا نباید با رطوبت گرفته شده از آب وضوى صورت باشد. (امام خمینى، سید روح اللّٰه، استفتاءات، ج 1، ص 39)

لذا فقها در این‌باره راه‌حلی ارائه کرده‌ و می‌گویند: با قسمت دیگر کف دست که ملاقات با آب صورت نکرده، پا را مسح کند. (بهجت، محمد تقى، استفتاءات، ج 1، ص 142، دفتر حضرت آیة الله بهجت؛ فاضل لنکرانى، محمد، جامع المسائل، ج 1، ص 50؛ تبریزى، جواد، استفتاءات جدید، ج 1، ص 39)

سوال: اگر بعد از کشیدن مسح سر چند قدمی را طی کرده و بعد مسح پا انجام بگیرد، آیا وضو صحیح است؟

1. در انجام اعمال وضو موالات (پی در پی بودن) عرفی شرط است؛ بدین معنا که لازم است میان اعمال وضو زیاد فاصله نشود، اما چند قدم راه رفتن بین مسح سر و پا مشکلی در وضو ایجاد نمی‌کند. (صافی گلپایگانی، لطف الله، جامع الاحکام، ج 1، ص 34؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 174)

2. شایان ذکر است که اگر این فاصله انداختن، منجر به خشک شدن رطوبت کف دست شود، باید از موهای صورت یا دست برای تر شدن کف دست استفاده کرد و اگر رطوبتی باقی نمانده باشد وضو باطل است.

سوال: آیا برای مسح کشیدن روی پا تکیه دادن به تکیه گاه شرط شده است؟

در مسح سر و پا تکیه دادن به تکیه گاه یا تکیه ندادن شرط نشده است بلکه ملاک آن است که سر و پا ثابت نگه داشته شوند و دست روى آنها کشیده شود. و اگر گفته شده است که پا به تکیه گاهی تکیه داده شود برای آن است که ثابت بماند.

حضرت إمام خمینی (ره) در این زمینه فرموده اند:" در مسح سر و روى پا باید دست را روى آنها بکشد و اگر دست را نگه دارد و سر یا پا را به آن بکشد وضو باطل است ولى اگر موقعى که دست را مى‏کشد سر یا پا مختصرى حرکت کند اشکال ندارد." (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص: 159، مسأله 255)

سوال: آیا بیرون آوردن انگشتر در بین وضو موجب قطع موالات شده و اعاده وضو لازم است؟

به دلیل آن که موالات، موضوعی عرفی است، با درآوردن انگشتر، موالات بهم نمی خورد.

در سایر موارد نیز باید به شیوه ای عمل کرد که وضو از حالت پیوستگی خود خارج نشود و تشخیص آن نیز بر عهده عرف است.

(توجه: استفتا از سایت دفاتر آیات عظام: خامنه ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی)، توسط سایت اسلام کوئست انجام گرفته است)

منابع:
توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1
صافی گلپایگانی، لطف الله، جامع الاحکام، ج1
بهجت، محمد تقى، استفتاءات، ج 1
اسلام کوئیست

تبیان